Ο σκύλος του Σρέντιγκερ και το λουρί του Βάργκας (update 1)

Τις τελευταίες ημέρες η παγκόσμια διαδικτυακή κοινότητα έχει καταληφθεί από αμόκ εναντίον του κυρίου Βάργκας, ενός πενηντάχρονου Κοσταρικανού καλλιτέχνη που κατηγορείται ότι έδεσε ένα αδέσποτο σκυλί μέσα σε μία γκαλερί ως έκθεμα και το άφησε να πεθάνει από ασιτία. Ξαφνικά όλοι έγιναν τεχνοκριτικοί και ηθικολόγοι, ξύπνησε η συμπόνοια κι η αγανάκτηση μέσα τους, κι έσπευσαν να υπογράψουν μία ηλεκτρονική διαμαρτυρία για να αποτρέψουν την επανάληψη του φαινομένου σε κάποια επερχόμενη Biennale. Μέχρι εδώ καλά – αρκεί φυσικά να είναι όντως έτσι τα πράγματα.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι ουσιαστικά η είδηση παραμένει ανεπιβεβαίωτη. Το μόνο που κυκλοφορεί είναι διάφορες ιστορίες τρόμου από blog σε youtube κι από mail σε facebook, καθώς και δεκάδες χιλιάδες οργισμένα σχόλια και απειλές εναντίον του κατάπτυστου «καλλιτέχνη». Δύο εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δώσει τα στοιχεία τους κι έχουν υπογράψει μία διαμαρτυρία γραμμένη στα Ισπανικά, βασιζόμενοι σε μία φήμη που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι άλλος ένας αστικός μύθος. Θα μου πείτε, υπάρχουν φωτογραφίες και βίντεο* που δείχνουν το κακόμοιρο το ζωντανό δεμένο και εξαθλιωμένο (όχι όμως νεκρό). Υπάρχει όμως και η άποψη των υπεύθυνων της έκθεσης, που ισχυρίζονται ότι το σκυλί ήταν ήδη μισοπεθαμένο, το κράτησαν δεμένο μόνο για τρεις ώρες που ήταν ανοιχτή η γκαλερί στο κοινό και το τάιζε μετά ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Όχι μόνο αυτό, αλλά (σύμφωνα πάντα με την εκπρόσωπο της γκαλερί) το δύστυχο ζώο δραπέτευσε την επόμενη κιόλας ημέρα κι έκτοτε αγνοείται η τύχη του.

Ποιός λέει αλήθεια και ποιός ψέματα; Ποιά είναι η επίσημη άποψη του προβοκάτορα Βάργκας και πόσες από τις υποτιθέμενες συνεντεύξεις του που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο είναι πλαστές με σκοπό να εξαγριώσουν ακόμα περισσότερο τους φιλόζωους όλου του κόσμου; Ποιό ήταν το νόημα αυτής της προκλητικής και αμφιλεγόμενης καλλιτεχνικής πράξης και με τι είδους κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις που αγνοούμε συνδέεται; Ποιοί ωφελούνται από το λαϊκό δικαστήριο που στήθηκε για να καταδικάσει τους υπεύθυνους; Και – κυρίως – τι απέγινε τελικά ο σκύλος;

Χωρίς αδιάσειστα στοιχεία, η μοίρα του ζώου θυμίζει τη γάτα του Σρέντιγκερ, του Αυστριακού φυσικού που είχε αποδείξει κάποτε με ένα πρωτότυπο πείραμα ότι ελλείψει παρατηρητή μία γάτα κλεισμένη σε ένα κουτί με 50% πιθανότητες να είναι ζωντανή και άλλες τόσες να είναι πεθαμένη δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι δεν ξέρουμε τίποτα για το συμπαθές τετράποδο που εκτέθηκε σαν αντικείμενο τέχνης, ενώ για αυτόν που το εξέθεσε στα μάτια του κοινού μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις. Ωστόσο, δε διστάζουμε να βγάλουμε βιαστικά και οργισμένα συμπεράσματα ή ακόμα και να συνυπογράψουμε τη θανατική καταδίκη ενός ανθρώπου που ζει στην άλλη άκρη του κόσμου. Έτσι είναι αν έτσι μας είπανε. Τα στερεότυπα άλλωστε λένε ότι οι Λατινοαμερικάνοι πάντοτε έδειχναν απίστευτη σκληρότητα απέναντι στα ζώα. Επίσης, τα στερότυπα λένε ότι τις γκαλερί λυμαίνονται διεφθαρμένοι αστοί που πίνουν κοκτέιλ σε εγκαίνια και κλείνουν τα μάτια στη βαρβαρότητα προκειμένου να τους θεωρήσουν μοντέρνους, ενώ οι καλλιτέχνες κάνουν ακαταλαβίστικα πράγματα και δε διστάζουν να προβούν ακόμα και σε ακρότητες προκειμένου να κερδίσουν λίγα λεπτά δημοσιότητας και κάνα φράγκο παραπάνω.

Άρα πρέπει να τους σταματήσουμε. Πρέπει να τους επιβάλλουμε εμείς τι είναι τέχνη και τι όχι. Εμείς, που ζήτημα είναι να πατήσαμε το πόδι μας μια φορά στην Εθνική Πινακοθήκη για να δούμε τον Ελ Γκρέκο. Εμείς, που είμαστε τόσο ευαισθητοποιημένοι ώστε γράψαμε στα παπάρια μας τα χιλιάδες αδέσποτα που εξαφανίστηκαν από τους δρόμους της Αθήνας κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Εμείς, που ξαναψηφίσαμε την κυβέρνηση που άφησε τα δάση μας να καούν και δεν κάναμε απολύτως τίποτα για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα ξανασυμβεί το ίδιο το ερχόμενο καλοκαίρι. Εμείς, που όταν αγοράζουμε προϊόντα δε θέλουμε να ξέρουμε αν στην παραγωγή τους εμπλέκεται παιδική εργασία ή βασανισμός ζώων. Εμείς, που είμαστε καλοί και ηθικοί μόνο όταν δεν χρειάζεται να ξεβολευτούμε μπροστά από τις οθόνες και τις πληροφορίες που μας ταΐζουν.

Αυτό που αποσιωπείται τόσο καιρό από τα αυτόκλητα παπαγαλάκια της πολιτικής ορθότητας είναι το ότι οποιαδήποτε συζήτηση για τα όρια της τέχνης (ή της σάτιρας) από κακοπληροφορημένους Ταλιμπάν το μόνο που κάνει είναι να μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στο Φασισμό. Μεθαύριο η ίδια ρητορική θα χρησιμοποιηθεί για να αποκαθηλώσουμε άλλο ένα έργο τέχνης που προσβάλλει εθνικά ή θρησκευτικά σύμβολα (τα δικά μας εννοείται, σιγά μην ασχοληθούμε με των άλλων) ή που υποτίθεται ότι θίγει ανθρώπινα δικαιώματα ή προάγει την τρομοκρατία. Και δε θα μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτα, καθώς η καραμέλα περί ελευθερίας έκφρασης θα έχει λιώσει στο δικό μας στόμα.

Το τι ήθελε να πει ο καλλιτέχνης κι αν αυτό που έκανε είναι τέχνη ή όχι δεν πρόκειται να αποσαφηνιστεί με τόσο εξωφρενικά ελλειπή στοιχεία, ούτε με βάση μία υποτιθέμενη κακοποίηση ενός σκύλου. Στο μεταξύ, παραμένει αδιευκρίνιστο το γιατί δε βρέθηκε ούτε ένας επισκέπτης της έκθεσης για να καλέσει την αστυνομία ή να απελευθερώσει το ζώο. Φαίνεται δε ακόμα πιο παράλογο να μην αντέδρασε καθόλου η τοπική κοινωνία και να μην έκαναν το παραμικρό οι φιλοζωικές οργανώσεις της Νικαράγουας (στην οποία φιλοξενήθηκε η έκθεση). Και αυτό που είναι πέρα για πέρα γελοίο είναι το να χρειάζονται εκατομμύρια διαδικτυακές υπογραφές (αλλά και δωρεές στους αγνώστους υποκινητές της διαμαρτυρίας) για να εμποδιστεί μια Βiennale στην Ονδούρα να φιλοξενήσει ένα κατάφωρο έγκλημα.

Τουλάχιστον να ξέραμε αν έχουμε να κάνουμε με αστικό μύθο ή πραγματικότητα. Όμως ο σκύλος του Βάργκας, όπως ακριβώς και η γάτα του Σρέντιγκερ, δε μας επιτρέπει παρά μόνο να κάνουμε εικασίες. Γι’ αυτό την επόμενη φορά που κάποιος θα σας ζητήσει να υπογράψετε ένα petition ή να διαδώσετε ένα chain mail, σας παρακαλώ μπείτε στον κόπο να το διασταυρώσετε πρώτα με αξιόπιστες πηγές. Ελέγξτε αν η “είδηση” προέρχεται από εμπεριστατωμένη έρευνα ή απλώς “αγανακτισμένους” πολίτες που διαδίδουν ό,τι τους κατέβει. Κι αν δεν έχετε χρόνο για κάτι τέτοιο, κάντε delete την επόμενη «έκκληση για ανθρωπιά» που θα λάβετε και μην αναπαράγετε τόσο απερίσκεπτα μία κατευθυνόμενη παραπληροφόρηση που ενδεχομένως σκοπεύει να χειραγωγήσει τα πλήθη και να εξαγοράσει τα προσωπικά τους δεδομένα.

Προτιμήστε να φροντίσετε το σκυλάκι που πεθαίνει έξω από τη δική σας πόρτα, ή τουλάχιστον αποφύγετε να το χτυπήσετε με το αμάξι σας. Ή αν θέλετε, βάλτε του ένα λουράκι και πηγαίντε το μια βόλτα στις γκαλερί για να αναζητήσετε την αλήθεια που κρύβουν τα δυσνόητα έργα των καλλιτεχνών. Οι οποίοι κάποιες φορές μπορεί να μην είναι τίποτα παραπάνω από ατάλαντοι προβοκάτορες, όμως σε μερικές περιπτώσεις μπορεί και να προσπαθούν να σας πούνε κάτι που καιρός είναι πια να καταλάβετε.

*ο τύπος που ανέβασε το βιντεάκι με τα 1.300.000 views στο youtube (το οποίο δείχνει έναν ταλαιπωρημένο αλλά ήρεμο σκύλο σε μία γκαλερί γεμάτη νέους ανθρώπους) έχει επίσης ανεβάσει και ρεπορτάζ για έναν έγκυο άνδρα στο Όρεγκον.

—————————————

Update 1 (11-4-08, 01:30):

Ξανακοίταζα μόλις το βίντεο από την έκθεση και θέλω να μοιραστώ μαζί σας μερικές παρατηρήσεις:

1) Βλέπουμε μόνο φωτογραφίες, που δείχνουν έναν ταλαίπωρο σκύλο σε πλήρη ηρεμία. Μπορεί και να οφείλεται στο ότι το ζώο πεθαίνει. Μπορεί απλά να βαριέται όμως και να αναρρώνει από τα τραύματα που κουβαλάει από τη ζωή του στους δρόμους. Πουθενά δεν έχουμε καταγεγραμμένη ούτε την κινούμενη εικόνα του σκύλου (που ενδεχομένως θα μας διαφώτιζε για το κατά πόσο βρίσκεται στα πρόθυρα του τέλους του), ούτε τον βλέπουμε στις φωτογραφίες ανήσυχο. Τα σκυλιά όμως που τα δένεις και τα αφήνεις νηστικά συνήθως ξεσηκώνουν τον κόσμο. Θα μου πεις, μπορεί ο άκαρδος καλλιτέχνης να του είχε δώσει ηρεμιστικά. Όπως επίσης θα μπορούσε και ο Ιακώβου να μην έχει δώσει ποτέ αναβολικά στους αθλητές του. Με υποθέσεις δεν καταφέρνουμε τίποτα.

2) Το σκυλί είναι δεμένο με ένα απλό σχοινί σε ένα σύρμα που πιάνει από γωνία σε γωνία. Έχει άρα μία σχετική ελευθερία κινήσεων, ενώ δεν φαίνεται πουθενά να υφίσταται βασανισμό οποιουδήποτε είδους. Επιπλέον, είναι πανεύκολο για κάποιον επισκέπτη της έκθεσης ή ακόμα και περαστικό να το ελευθερώσει. Αν όντως έμενε δεμένο τόσες μέρες εκεί μέσα σίγουρα κάποιος θα είχε αντιδράσει και οπωσδήποτε οι σχετικές φωτογραφίες της απόπειρας απελευθέρωσης του ζώου θα είχαν φτάσει στα χέρια μας. Όμως δεν έχει εμφανιστεί κανένα τέτοιο στοιχείο εδώ και μήνες. Αντιθέτως, στη μοναδική εικόνα που βλέπουμε κάποιους επισκέπτες της έκθεσης φαίνονται να είναι κυρίως νέοι και απλά ντυμένοι άνθρωποι που περιδιαβαίνουν τη γκαλερί αμέριμνοι. Το εύκολο συμπέρασμα ότι είναι όλοι τους αδιάφορα καθήκια καλό θα ήταν να μην το εκτοξεύουμε ενάντια σε ένα λαό που ακόμα πολεμάει για την ελευθερία του.

3) Τα μοναδικά ονόματα που μας περνάει το μήνυμα είναι δύο: Guillermo Habacuc Vargas και Natividad. Ο μεν πρώτος είναι ο μισητός παγκοσμίως αλλά πλέον εξαιρετικά διάσημος καλλιτέχνης, ενώ ο δεύτερος είναι το όνομα που εκείνος έδωσε προσωρινά στο σκύλο προς τιμήν ενός ανθρώπου από τη Νικαράγουα τον οποίο σκότωσαν Ροτβάιλερ στην Κόστα Ρίκα. Δημιουργήθηκε μεν κάποιο θέμα τότε μεταξύ των δύο χωρών (αγνοώ τυχόν πολιτικές προεκτάσεις) αλλά παραέξω δεν το έμαθε κανένας. Κοινώς, αυτά που μαθαίνουμε είναι αυτά που ήθελε να μάθουμε ο ίδιος ο Vargas. Σκεφτείτε το λίγο.

4) Συμπληρωματικά του ζωντανού «εκθέματος» υπήρχαν τα εξής στοιχεία: Μία επιγραφή φτιαγμένη από κροκέτες σκύλου με το όχι και τόσο κρυπτικό μήνυμα «Είστε αυτό που διαβάζετε» (στα Ισπανικά), ένα μπωλ όπου ο τύπος είχε ανάψει κοκαΐνη και μαριχουάνα σαν θυμίαμα (ενδεχομένως να αποτελεί σχόλιο για τις τοπικές οικονομίες και τις συναλλαγές τους αλλά μπορεί και να κάνω λάθος), καθώς κι ένα φορητό ηχοσύστημα που έπαιζε τον ύμνο των Σαντινίστας ανάποδα. Το τελευταίο είναι και το μοναδικό που αποτελεί ένδειξη κακομεταχείρισης του σκύλου.

Είναι τυχαίο άραγε το ότι καμία σοβαρή οργάνωση δεν έχει αναλάβει την καμπάνια ευαισθητοποίησης για το υποτιθέμενο έγκλημα; Κι όμως, υπάρχουν πολλές και σίγουρα θα είχαν ανάγκη τα χρήματα και τη δημοσιότητα.

Είναι τυχαίο το ότι κανένα έγκυρο ειδησεογραφικό πρακτορείο δεν έχει κάνει ρεπορτάζ για το θέμα ή απλά αναπαράγει τις απόψεις που διακινούνται αποκλειστικά στο διαδίκτυο;

Πού σκατά είναι ο Vargas; Γιατί δεν έχει καρπωθεί την ευκαιρία να βγαίνει από κανάλι σε κανάλι και να τα κονομάει για να γίνει ακόμα πιο διάσημος; Μήπως φοβάται ή μήπως μας δουλεύει;

Και τι ήθελε να πει με εκείνο που του αποδίδεται ότι προσπαθούσε να δείξει πόσο πρόβατα είναι οι άνθρωποι; Πού κολλάνε τα πρόβατα με την όλη υπόθεση αν όχι στα εκατομμύρια αγανακτισμένων που ακολουθούν έναν σκύλο χωρίς να αναρωτιούνται πού τους πηγαίνει;